(Φιλιπ. δ΄ 4-9)
Ἀδελφοί, χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε. Τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις. Ὁ Κύριος ἐγγύς. Μηδὲν μεριμνᾶτε, ἀλλ᾽ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν· καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ ᾽Ιησοῦ. Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε· ἃ καὶ ἐμάθετε καὶ παρελάβετε καὶ ἠκούσατε καὶ εἴδετε ἐν ἐμοί, ταῦτα πράσσετε· καὶ ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ᾽ ὑμῶν.

Ερμηνεία
Η εποχή μας είναι μια χρονική περίοδος γεμάτη ταραχές και πολέμους. Οι άνθρωποι νοσταλγούν την ανάπαυση και την ειρήνη από τα δεινά, που μαστίζουν την ανθρωπότητα. Ο ορυμαγδός των όπλων ακούγεται όλο και πιο έντονα. Τα «νέφη των λυπηρών» καλύπτουν την καρδιά όλων μας. Αντί να περιμένουμε τον νυμφίο Χριστό, ζούμε με τις προσδοκίες, που οι ακοές των πολέμων (Ματθ. 24, 6) δημιουργούν. Ο απόστολος Παύλος στο σημερινό ανάγνωσμά μας τονίζει την ειρήνη του Θεού, η οποία είναι «υπερέχουσα», και εύχεται ο Θεός της ειρήνης να είναι μαζί μας (Φιλ. 4, 9). Πράγματι, ο Χριστός είναι η ειρήνη των ανθρώπων, ενώ η μη αποδοχή του προσώπου του είναι προϋπόθεση για έριδες και αντεγκλήσεις.
Ο Χριστός είναι η ειρήνη
Η ειρήνη δεν είναι κάτι αφηρημένο. Ειρήνη είναι ο ίδιος ο Χριστός, γι’ αυτό και ενσαρκώνεται στο πρόσωπό του: «αὐτὸς γὰρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἐν καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας» (Ἐφ. 2, 14), θα πει ο Απόστολος. Μέσα στην Εκκλησία δεν έχουμε κοινωνία ιδεών, αλλά κοινωνία προσώπων. Οι άκτιστες ενέργειες του τριαδικού Θεού, «αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία…» (Γαλ. 5, 22), συγκεντρώνονται στο πρόσωπο του Κυρίου. Όποιος ενωθεί με τον Χριστό γεύεται και τους καρπούς της χάρης τους, ανάμεσα στους οποίους είναι και η ειρήνη.
Ο Χριστός συμφιλίωσε τον Θεό και τον άνθρωπο. Η ειρήνη, που ξεπερνάει τον νου του άνθρωπου (Φιλ. 4, 7), είναι η ένωση του Δημιουργού με το δημιούργημα. Κανείς δεν μπορούσε να φαντασθεί πως με την ένσαρκη οικονομία του Λόγου του Θεού, θα είχαμε αυτά τα αποτελέσματα. «Ἤπλωσας τὰς παλάμας καὶ ἤνωσας τὰ τὸ πρὶν διεστῶτα», θα επιβεβαιώσει ο ύμνος. Ο διάβολος μας χώρισε από τον Θεό – αν και ο Πλάστης μας ποτέ δεν μας αποχωρίσθηκε – ενώ ο Χριστός μάς ένωσε. Ο ειρηνοποιός είναι ο Χριστός, γιατί έγινε καταλλαγή όλων, «δὶ’ οὐ νῦν τὴν καταλλαγὴν ἐλάβομεν» (Ῥωμ. 5, 11). Ο Χριστός μάς συνδέει με τον εαυτό του και στη συνέχεια με τον Θεό Πατέρα. Ο Χριστός έπαθε για μας για δύο λόγους. Για να μας ειρηνεύσει με τον εαυτό του και για να καταλύσει «τὸν ἐν ἡμὶν πόλεμον», δηλ. τον εσωτερικό πόλεμο της ψυχής μας, παρατηρεί ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Τα αποτελέσματα της ειρήνης του Χριστού
Τριών ειδών ειρήνη, λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, μας έφερε ο Κύριος. Ειρήνη με τον εαυτό μας, όταν διώχνουμε τα πάθη και τους λογισμούς από την ψυχή μας. Ειρήνη με τον πλησίον μας, όταν κάνουμε τα πάντα για να ειρηνεύσει ο αδελφός μας και δεν προξενούμε σκάνδαλα. Ειρήνη προς τον Θεό, όταν φυλάττουμε τις εντολές του Θεού και τα θελήματά του και δεν μας κατηγορεί η συνείδηση, πως παραβήκαμε κάτι, που διέταξε. Πάνω σ’ αυτά τα τρία ας κάνουμε μερικές παρατηρήσεις.
Ο ειρηνοποιός γίνεται μιμητής του Θεού. Γίνεται ανάλογα με το δικό του μέτρο, ό,τι είναι ο Χριστός. Από την τάξη των σωζομένων μόνον αυτός ονομάζεται «υιός του Θεού» (Ματθ. 5, 9). Απ’ αυτό φαίνεται η ύψιστη πνευματική του κατάσταση. Ειρηνοποιός δεν είναι απλώς ο ειρηνικός άνθρωπος, που έχει ψυχική ειρήνη, αλλά ο δημιουργός με συγκεκριμένες πράξεις της ειρήνης μεταξύ των ανθρώπων. Η ειρήνη είναι το αντιφάρμακο του μίσους και των αρρωστημάτων της κακίας. Το πόσο πολύτιμο είναι, φαίνεται από το γεγονός πως ο ίδιος ο Θεός ήλθε στη γη, για να την αγοράσει με το αίμα του για χάρη των ανθρώπων. Κι ενώ ήταν πλούσιος και κύριος των όλων, δεν βρήκε τίποτε αντάξιο της τιμής της, αλλά κατέβαλε το ίδιο του το αίμα. Αποκτήσαμε την ειρήνη με τον Θεό, «ἴνα καὶ ἑτέρους στασιάζοντας συναγάγωμεν», κατά τον Ιερό Χρυσόστομο.
Ειρηνοποιοί είναι και εκείνοι, που υποτάσσουν τη σάρκα τους στο πνεύμα, ώστε να μην επιθυμεί τίποτε εναντίον του πνεύματος, αλλά να βασιλεύει στην ψυχή του ανθρώπου η χάρη του Αγίου Πνεύματος, που θα τον οδηγεί όπου θέλει και θα του χαρίζει τη θεία γνώση, για να αγωνίζεται σωστά. Αποτελέσματα αυτής της κατάστασης είναι να ειρηνεύουν οι δυνάμεις της ψυχής, να προσευχόμαστε καθαρά, να έχουμε τη χαρμολύπη του Σταυρού, να εξαφανίσουμε την εχθρότητα, να απαλλαγούμε από τα πάθη μας. Τέλεια ειρήνη έχουμε μέσα μας, όταν αναπαυθεί στην καρδιά μας το Άγιο Πνεύμα.
Εάν παρακολουθήσουμε τη θεία Λειτουργία, θα δούμε πως τα περισσότερα αιτήματα είναι αιτήματα της ειρήνης. Αμέσως μετά το «εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρὸς…», έχουμε αιτήσεις ειρήνης. Ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να προσευχηθεί σωστά, ούτε να ζητήσει από τον Θεό την άφεση των αμαρτιών του, ούτε να προσέλθει να κοινωνήσει, εάν δεν ήταν ειρηνικός. Ζητάμε την «άνωθεν ειρήνην», για να στηριχθούμε πνευματικά και να πάρουμε θάρρος να απευθυνθούμε στον Θεό με παρρησία.
Η ειρήνη στην καθημερινή μας ζωή
Η Γραφή μάς παρουσιάζει μερικές εικόνες της καθημερινής μας ζωής, που φαίνεται εάν έχουμε ή όχι την ειρήνη.
Για να μπορέσουμε να συντρίψουμε τον σατανά, πρέπει να είμαστε συνδεδεμένοι με τον Θεό της ειρήνης: «ὁ δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης συντρίψει σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας ὑμῶν ἐν τάχει» (Ῥωμ. 16, 20). Ο διάβολος όπου επικρατήσει, φέρνει την ταραχή, τη ζάλη των λογισμών, την ακαταστασία και τις έριδες μεταξύ των ανθρώπων. Αντίθετα η παρουσία του Θεού είναι αύρα λεπτή και ειρηνεύει τον άνθρωπο. Στον πνευματικό μας πόλεμο είναι απαραίτητη η χάρη της ειρήνης, για να βγούμε νικητές.
Το φαινόμενο της ακαταστασίας μαρτυρεί την έλλειψη της ειρήνης, δηλ. την απουσία του Θεού, «οὐ γὰρ ἐστιν ἀκαταστασίας ὁ Θεός, ἀλλὰ εἰρήνης» (Α’ Κορ. 14, 33). Ο δίβουλος, ο δόλιος, ο μη ευθύς άνθρωπος δεν είναι ειρηνικός. Οι άνθρωποι, που φέρνουν τη διχόνοια και το μίσος, δεν μπορούν να είναι υιοί του Θεού. «Ειρήνευσε συ με τον εαυτό σου και χιλιάδες άνθρωποι θα βρουν ανάπαυση κοντά σου», τονίζει ο αββάς Ισαάκ.
Ειρηνική κατάσταση πρέπει να παρουσιάζει κι εκείνος, που προσέρχεται στο ποτήριο της ζωής. «Πρώτον καταλλάγηθι τοῖς σὲ λυπούσιν, ἔπειτα θαρρῶν μυστικὴν βρῶσιν φάγε». Είναι απαραίτητη η ειρηνική συνδιαλλαγή με τους εχθρούς μας, για να κοινωνήσουμε.
Στην εποχή μας χρειαζόμαστε την ειρήνη του Θεού. Ο Χριστός «ἐλθῶν εὐηγγελίσατο εἰρήνην ὑμὶν τοῖς μακρὰν καὶ εἰρήνην τοῖς ἐγγὺς» (Ἐφ. 2,17). Συμφιλίωσε τα έθνη. Όλοι είμαστε από το γένος του Χριστού και της Εκκλησίας. Οι πόλεμοι, που μαστίζουν την εποχή μας, παρ’ όλη την ανάπτυξη της ειρηνόφιλης φιλολογίας, θα εξαφανισθούν μόνον, εάν επικρατήσει η ειρήνη του Χριστού. Σε καμιά άλλη εποχή η λέξη ειρήνη δεν έχασε το νόημά της, όσο στη δική μας.
Αγαπητοί αδελφοί, ο Χριστός είναι ο άρχοντας της ειρήνης (Ἠσ. 9, 5). Η Εκκλησία είναι το βασίλειο της ειρήνης. Ας γίνουμε συνειδητά μέλη της, ειρηνοποιοί. «Λοιπόν, ἀδελφοί, χαίρετε, καταρτίζεσθε, παρακαλεῖσθε, τὸ αὐτὸ φρονεῖτε, εἰρηνεύετε, καὶ ὁ Θεὸς τῆς ἀγάπης καὶ τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ’ ὑμῶν» (Β’ Κορ. 13,11). Αμήν.
Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος